Exodus 25,9-22

De tent: modelwoning met een geschiedenis

God gaat niet wonen in een tempel maar in een tent, in een draagbaar heiligdom. En daarmee begint een lange, dramatische geschiedenis.

‘Laten de Israëlieten voor mij een heiligdom¹ maken. Ik wil in hun midden wonen.’ Dat is de boodschap die Mozes van God te horen krijgt. In de hoofdstukken die volgen, wordt tot in het kleinste detail door God zelf aan Mozes beschreven hoe zijn woning er uit moet zien: een prachtig uitgevoerde tent met een kostbare inventaris. En wanneer de tent vanaf hoofdstuk 36 daadwerkelijk wordt gebouwd, komt een heel groot deel van de details opnieuw langs.

Het wordt een tent die voor alles tegelijk moet dienen. De plaats waar God Mozes zal ontmoeten, de plaats voor de offerdienst van de priesters, de plaats waar het document van het verbond bewaard gaat worden en tegelijk is het ook een tentwoning die draagbaar en verplaatsbaar is.

Je zou denken, wacht er toch even mee totdat de tocht door de woestenij is volbracht en Israël zich kan vestigen. Dan kan God ook een vaste plaats krijgen. Maar zulke vastigheid is kennelijk niet de bedoeling. De opdrachten die God nu aan Mozes meegeeft, leiden zo tot een gewaagde combinatie van zeer heilig en heel beweeglijk.

Kerk en theologie slaan deze stukken altijd over. Want ja, Exodus is een boek van bevrijding voor wie wat moderner is, en een boek van wetgeving voor wie wat klassieker is, maar al die details? Dat is vast een leuke puzzel voor Bijbelonderzoekers, maar moet een gelovige daar nog iets mee?

Antwoord: ja, want met Gods besluit dat hij in Israël gaat wonen, begint een lange en dramatische geschiedenis, die kritisch is op de religies van toen en even kritisch op moderne vroomheid die God graag opsluit in een therapeutische agenda: ‘ik zal er zijn’. Het is veel aardser. De dingen horen bij elkaar. Gods wonen hoort eenvoudig bij die eerdere stukken uit Exodus: ‘bevrijding’ en ‘instructies voor het leven’. De vraag is steeds weer of menselijke godsdienst dat wel aandurft. En zo komt er zelfs een moment dat JHWH zijn eigen tent weer opgeeft, Psalm 78:60. En als hij niet zelf had besloten om weer opnieuw te beginnen ….

Deze combinatie van herinnering en vernieuwing bepaalt de opbouw van het boek Exodus. De tent wordt pas werkelijk gebouwd, na het heftige drama met het gouden kalf in Exodus 32 en 33. Dat zegt iets over mensen en het zegt iets over God. Exodus is een spiegel van hun gemeenschappelijke geschiedenis.

Bouwinstructies

Het begin van de instructies aan Mozes maakt al duidelijk welke onderdelen van de tent het meest fundamenteel zijn. JHWH begint met aanwijzingen voor het maken van de kist, de tafel en de kandelaar. Waar ze moeten komen te staan, lezen we later nog wel. Maar bij de uitvoering van de bouwinstructies, in hoofdstuk 35-39, is de volgorde anders en in elk geval veel praktischer. In hoofdstuk 36 wordt eerst het tentheiligdom gemaakt en daarna de inventaris.

Maar dat is niet het enige verschil tussen de instructies en de uitvoering. Het is onderzoekers opgevallen dat de teksten met de bouwinstructies voor de tent meer variatie laten zien dan de teksten over de uitvoering. Dat begint al bij de manier waarop God spreekt over ‘het ontwerp’ dat hij op de berg aan Mozes liet zien. In dit hoofdstuk en daarna komt dat nog enkele keren terug, maar bij de uitvoering lezen we niet meer over ‘het ontwerp’. Ook valt het in vers 9 en 10 op hoe vaak er gewisseld wordt tussen ‘jij’, ‘jullie’ en ‘zij’. Alsof deze verzen over het ontwerp er al lagen en zijn ingepast.